Đổng chí Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và đồng chí Đặng Ngọc Tùng Chủ tịch Tổng LĐLĐ VN đồng chủ trì hội nghị. Tham dự hội nghị còn có lãnh đạo Bộ LĐ-TB&XH, BHXH Việt Nam, Thanh tra Chính phủ.

Được biết, đây là hoạt động phối hợp được triển khai theo Chương trình phối hợp liên ngành đã ký kết hồi tháng 7/2014, giữa 5 cơ quan gồm Tổng LĐLĐ VN (cơ quan chủ trì); Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQ VN); Bộ LĐTB&XH; BHXH Việt Nam và Thanh tra Chính phủ về việc giám sát việc thực hiện pháp luật về BHXH trong các loại hình DN.

Nhiều sai phạm

Báo cáo kết quả chương trình giám sát tại hội nghị, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ VN Mai Đức Chính cho biết, Đoàn Giám sát liên ngành của 5 cơ quan đã tiến hành giám sát việc thực hiện pháp luật về BHXH trong các loại hình DN tại 12 DN trên địa bàn 04 tỉnh Hưng Yên, Bắc Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu và Tiền Giang, với tổng số LĐ là 17.747 người. Thời hiệu giám sát theo các số liệu trong năm 2013 và 9 tháng đầu năm 2014.

Theo số liệu các tỉnh cung cấp, hiện nay tại tất cả 04 tỉnh được giám sát đều có DN nợ BHXH. Số nợ BHXH so với quy mô DN và số LĐ trên địa bàn mỗi tỉnh là tương đối lớn. Cụ thể, tổng số nợ BHXH tại các tỉnh này tính đến tháng 9/2014 là gần 521 tỉ đồng với số đơn vị nợ là 5.272; và với 12 DN trong diện giám sát lần này, tính từ tháng 01/2013 đến tháng 9/2014 có tổng số nợ BHXH gần 7,2 tỷ đồng.

Qua giám sát cho thấy, hầu hết các DN đều vi phạm pháp luật về BHXH, và mới chỉ có 5/12 DN ký hợp đồng lao động (HĐLĐ), thực hiện đúng quy định của Luật BHXH về việc đăng ký tham gia, đóng BHXH kịp thời, đầy đủ, không nợ tiền BHXH của NLĐ; còn lại 7/12 đơn vị chưa thực hiện ký HĐLĐ và đăng ký tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp đầy đủ, kịp thời cho NLĐ. Báo cáo của các DN cho thấy, có 867 NLĐ thuộc diện phải tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp nhưng chưa được tham gia.

Một số sai phạm chủ yếu được phát hiện qua giám sát đó là, tình trạng phổ biến tại 100% DN được giám sát là số tiền chủ sử dụng lao động làm căn cứ đóng BHXH cho NLĐ thấp hơn nhiều so với tiền lương thực lĩnh của NLĐ; có 4/12 DN đóng chậm, đóng thiếu tiền BHXH với số tiền nợ BHXH lớn và trong thời gian dài; có 8/12 DN thường đóng chậm từ 1 - 2 tháng chưa đúng với quy định tại khoản 1 Điều 18 Luật BHXH. Đặc biệt đáng chú ý, tại 4 DN nợ BHXH kéo dài này, hàng tháng chủ sử dụng lao động đều trích tiền đóng BHXH (9,5% năm 2013 và 10,5% năm 2014) từ tiền lương, tiền công của NLĐ nhưng không đóng vào quỹ BHXH mà chỉ đóng theo kiểu “trừ nợ dần” vào quỹ BHXH làm ảnh hưởng lớn đến quyền lợi hưởng BHXH của NLĐ.

Về việc chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ tại các DN được giám sát, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ VN Mai Đức Chính nhận định, phần lớn các DN có khả năng đóng BHXH nhưng do mức phạt chậm đóng theo quy định của Luật BHXH thấp hơn lãi suất vay ngân hàng khá nhiều nên chủ sử dụng lao động sẵn sàng chiếm dụng số tiền này để đầu tư cho sản xuất- kinh doanh, bỏ mặc quyền lợi an sinh của NLĐ. Minh chứng cho vấn đề này ông Chính cũng cho biết, ngay trước khi Đoàn đến giám sát tại Công ty CP May Bắc Giang, Công ty này đã nộp tiền BHXH của tháng 9/2014 cho 10.000 lao động tương đương với số tiền 6 tỷ đồng; và ngay sau ngày Đoàn kết thúc giám sát tại Công ty TNHH MTV Dịch vụ khảo sát và công trình ngầm PTSC, Công ty này cũng đã nộp 1,8 tỷ đồng tiền BHXH cho NLĐ.

Kiến nghị bổ sung tội trốn đóng, chiếm dụng tiền đóng BHXH

Đánh giá kết quả chương trình giám sát liên ngành Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ VN Mai Đức Chính khẳng định, thông qua giám sát 12 DN trên địa bàn 4 tỉnh cơ bản, Đoàn Giám sát đã đánh giá được tình hình thực hiện pháp luật BHXH của các DN và đã phát hiện những ưu điểm và một số vấn đề bất cập, chưa hợp lý trong chính sách và trong quản lý, tổ chức thực hiện chính sách BHXH bắt buộc, để kiến nghị hoàn thiện Luật BHXH và thực hiện tốt hơn chính sách an sinh xã hội ở nước ta.

Đoàn Giám sát đã đưa ra những kiến nghị cụ thể nhằm xử lý các hành vi trốn đóng BHXH, chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ; xử lý nợ BHXH ở các DN không còn hoạt động, phá sản hoặc có chủ người nước ngoài bỏ trốn khỏi Việt Nam; khoanh nợ BHXH cho những DN thực sự khó khăn để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ và DN; hướng dẫn thực hiện Nghị định 49/2013/NĐ-CP của Chính phủ… Đoàn Giám sát cũng đặc biệt đề nghị MTTQ VN kiến nghị Quốc hội xem xét bổ sung tội danh trốn đóng BHXH và tội chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ vào Bộ luật Hình sự (sửa đổi) nhằm nâng cao tính chấp hành pháp luật về BHXH của các DN và đảm bảo các quyền lợi an sinh cơ bản nhất NLĐ được hưởng.

Đoàn Giám sát kiến nghị với BHXH Việt Nam phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo quyền lợi NLĐ ở các DN nợ BHXH; báo cáo Chính phủ về tình hình nợ BHXH và đề xuất các giải pháp thu hồi, xử lý nợ xấu hoặc khoanh nợ đối với một số DN không có khả năng chi trả, để đảm bảo quyền lợi NLĐ tham gia đóng BHXH.

Riêng nội dung về việc hướng dẫn thực hiện Nghị định 49/2013/NĐ-CP của Chính phủ Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Minh Huân khẳng định, cuối tháng 4/1015 Bộ này sẽ Ban hành Thông tư hướng dẫn chi tiết để các DN xây dựng thang lương, bảng lương làm căn cứ đóng BHXH theo quy định của Bộ luật Lao động năm 2012.

Giám sát thúc đẩy tăng tính chấp hành Luật BHXH

Tại hội nghị, các cơ quan liên ngành đã thống nhất và công bố kế hoạch giám sát việc thực hiện pháp luật về BHXH trong các loại hình DN năm 2015. Theo đó, Đoàn sẽ tiến hành nắm bắt tình hình triển khai và thực hiện pháp luật về BHXH theo số liệu báo cáo trong năm 2014 và 2015 trên địa bàn 06 tỉnh: Nam Định, Hà Nam, Khánh Hòa, Phú Yên, Đồng Tháp và An Giang.

Chủ tịch Tổng LĐLĐ VN Đặng Ngọc Tùng cho biết, việc triển khai giám sát năm 2015 sẽ được thực hiện từ tháng 5 và hoàn thành trong tháng 8, để tháng 9 Đoàn Giám sát xây dựng văn bản báo cáo, báo cáo tại kỳ họp Quốc hội vào tháng 10.