Tư tưởng của Hồ Chủ Tịch về BHXH được thể hiện rất rõ ràng, cụ thể trong bài báo có tựa đề “Nghĩa thương” đăng trên Báo Cứu quốc số 418 ngày 27 tháng 11 năm 1946 (Hồ Chí Minh toàn tập, tập 4 trang 461) với cách diễn đạt ngắn gọn, dễ hiểu, các nội dung này đến nay vẫn còn nguyên tính thời sự, đó là:

Để dành;

Khỏi lo;

Khỏi lo cả đời;

Không mất đi đâu cả;

Ích riêng và ích chung;

Kẻ giầu để dành nhiều, kẻ nghèo để dành ít;

Gắn với được mùa;

Bộ Canh nông hướng dẫn.

Học tập và làm theo tư tưởng cuả Bác về BHXH, đến nay BHXH ở nước ta đã khẳng định vai trò trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội là một chính sách xã hội quan trọng bậc nhất của Việt Nam, BHXH vừa mang bản chất kinh tế vừa mang bản chất xã hội, mang tính nhân văn, nhân đạo sâu sắc nên được Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm và từng bước hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về BHXH và bộ máy tổ chức thực hiện BHXH để ngày càng bảo đảm tốt hơn cuộc sống vật chất và tinh thần của NLĐ và gia đình họ trước những biến cố, rủi ro làm giảm hoặc mất thu nhập góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

BHXH ở Việt Nam ra đời và phát triển tuân theo quy luật khách quan, đặc biệt là các quy luật kinh tế - xã hội: Thứ nhất, xét theo nguồn gốc và bản chất của BHXH, BHXH hình thành và phát triển phải trên cơ sở gắn với việc hình thành, quản lý và sử dụng quỹ BHXH là nguồn tài chính quan trọng nhằm bảo đảm thay thế, bù đắp, điều tiết thu nhập, san sẻ rủi ro, giảm nhẹ bất bình đẳng xã hội, góp phần thiết lập một xã hội công bằng hơn, an toàn hơn cho NLĐ, người dân... Thứ hai, công cụ để quản lý quỹ BHXH là hệ thống chính sách, luật pháp về BHXH phải được xây dựng và ngày càng hoàn thiện, tiến bộ, phù hợp và đảm bảo vận hành một cách đồng bộ, thông suốt trên phạm vi cả nước. Thứ ba, phải đặc biệt quan tâm tới hệ thống tổ chức bộ máy cơ quan được giao nhiệm vụ quản lý quỹ BHXH từ Trung ương đến địa phương để cơ quan này đủ sức gánh vác xứ mệnh lịch sử là tổ chức chăm lo, thực hiện các chế độ BHXH đối với NLĐ và gia đình họ, quan tâm đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật, công nghệ thông tin, xây dựng và hoàn thiện các cơ chế tài chính, cơ chế phối hợp, cơ chế giám sát, kiểm tra, thanh tra thực thi pháp luật, công khai minh bạch tình hình quản lý và sử dụng quỹ BHXH, kịp thời đề xuất giải pháp bảo đảm cân đối khả năng chi trả của quỹ và đề xuất điều chỉnh hệ thống  pháp luật về BHXH khi cần thiết.

Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã từng bước xây dựng, đổi mới, hoàn thiện chính sách, pháp luật về BHXH để ngày càng đáp ứng tốt hơn quyền lợi đối với NLĐ trên cơ sở thực hiện nguyên tắc đóng - hưởng. Trước hết là công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, cùng với việc ban hành Bộ Luật Lao động, Luật BHXH cũng sớm được ban hành và đã đi vào cuộc sống, đánh dấu một bước phát triển hết sức quan trọng về công tác xây dựng thể chế.

Theo đó, BHXH Việt Nam được thành lập trên cơ sở hợp nhất các tổ chức làm công tác BHXH của ngành LĐ-TB&XH và Tổng liên đoàn lao động Việt Nam có nhiệm vụ giúp Chính phủ thống nhất quản lý và sử dụng quỹ BHXH để thực hiện các chế độ BHXH đối với NLĐ. Việc hình thành quỹ BHXH tập trung, độc lập, tách ra khỏi ngân sách Nhà nước là một bước đột phá có tính bước ngoặt trong cải cách BHXH góp phần quan trọng để thực hiện mục tiêu “BHXH cho mọi NLĐ” mà Đảng ta đã đề ra, đồng thời cũng giảm bớt gánh nặng cho Nhà nước.

Các đối tượng tham gia BHXH từng bước được mở rộng, đa dạng hoá các loại hình BHXH, tiến tới xây dựng hệ thống BHXH đa tầng để tạo thành mạng lưới an sinh xã hội bền vững. Số tiền thu vào quỹ BHXH tăng nhanh và tồn tích lớn là nguồn tài chính quan trọng bảo đảm khả năng chi trả các chế độ đối với NLĐ lâu dài. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được công tác quản lý quỹ BHXH nhất là quản lý quỹ BHXH bắt buộc trong thời gian qua cũng còn có những mặt hạn chế như: công tác phát triển đối tượng tham gia đóng BHXH chưa đạt như mong muốn, tỷ lệ bao phủ về BHXH còn thấp chưa tương xứng với tiềm năng, hiện nay mới có khoảng 21% số người trong độ tuổi lao động tham gia BHXH, số người tham gia BHXH tự nguyện rất thấp mới đạt tỷ lệ chưa đến 0,5% số người trong độ tuổi lao động. Tình trạng doanh nghiệp không đăng ký tham gia BHXH bắt buộc cho NLĐ, nợ BHXH, trốn đóng BHXH, chiếm dụng tiền đóng BHXH của NLĐ diễn ra phổ biến ảnh hưởng đến quyền lợi của NLĐ, gây thất thu quỹ BHXH bắt buộc chưa có giải pháp khắc phục. Bên cạnh đó, công tác thẩm định cấp và quản lý sổ BHXH, công tác truy thu, truy đóng BHXH những năm trước đây còn chưa chặt chẽ, tình trạng gian lận, giả mạo để hưởng các chế độ BHXH ngắn hạn như: ốm đau, thai sản, BH thất nghiệp gây thất thoát quỹ BHXH bắt buộc còn diễn ra làm giảm lòng tin của người tham gia BHXH. Về cơ chế chính sách, quá trình tổ chức thực hiện cũng bộc lộ những bất cập cần phải nghiên cứu để sửa đổi bổ sung cho phù hợp như: cơ chế đóng - hưởng BHXH, đặc biệt cần quan tâm đến nhóm đối tượng đang hưởng mức lương hưu thấp hơn mức tiền lương cơ sở; chế tài xử lý vi phạm về đóng BHXH còn nhẹ chưa đủ sức răn đe; công tác tuyên truyền còn hạn chế chưa có các tài liệu tuyên truyền ngắn gọn, dễ hiểu phù hợp với các nhóm đối tượng; cơ quan được giao nhiệm vụ quản lý và sử dụng quỹ BHXH cũng còn hạn chế trong các khâu nghiệp vụ, thủ tục hành chính tuy đã được quan tâm - liên tục cải cách nhưng vẫn còn rườm rà, ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý BHXH còn hạn chế, chất lượng cung cấp dịch vụ công chưa đáp ứng với yêu cầu đối với tổ chức và cá nhân khi giao dịch với cơ quan BHXH. Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên đã được chỉ rõ ở cả hai góc độ về cơ chế chính sách và tổ chức thực hiện, từ đó làm cơ sở xây dựng và hoàn thiện các giải pháp quản lý và thực hiện tốt các chế độ BHXH ở Việt Nam trong thời gian tới.

Học tập và làm theo tư tưởng đạo đức của Bác Hồ đặc biệt là tư tưởng của Người về BHXH, trong quản lý BHXH thời gian tới cần tập trung vào công tác tuyên truyền Luật BHXH (sửa đổi), làm sao xây dựng và hoàn thiện bộ tài liệu truyên truyền phù hợp hơn với từng nhóm đối tượng với nội dung ngắn gọn dễ hiểu, dễ nhớ và dễ làm tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tổ chức, cá nhân khi tiếp cận với BHXH./.                             

Điều Bá Được Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH, BHXH Việt Nam