PV: Thưa Thứ trưởng, điểm mới của Luật BHXH (sửa đổi) là gì?

Thứ trưởng Phạm Minh Huân: Luật BHXH (sửa đổi) có nhiều điểm sửa đổi bổ sung quan trọng theo hướng tích cực và bảo vệ NLĐ. Theo đó, từ 01/01/2016 đến hết năm 2017, tiền đóng BHXH sẽ dựa trên mức lương và phụ cấp ghi trong hợp đồng. Từ 01/01/2018 trở đi, tiền đóng BHXH sẽ dựa trên tổng thu nhập của NLĐ. Nhưng trong đó NLĐ đóng 8% và DN đóng 18% (tổng cộng là 26% thu nhập hàng tháng và tỷ lệ này vẫn giữ nguyên như luật cũ). Do bổ sung thêm các khoản phụ cấp vào cách tính tiền đóng BHXH thay vì chỉ căn cứ trên lương cơ bản hoặc lương tối thiểu vùng như luật cũ nên chi phí của DN sẽ tăng hơn.

PV: Những khoản phụ cấp lương nào sẽ được tính vào tiền đóng BHXH?

Thứ trưởng Phạm Minh Huân: Theo khảo sát của Bộ LĐ-TB&XH thì có khoảng 30-40 khoản khác nhau được coi là phụ cấp lương và được DN đặt nhiều cái tên khác nhau. Trong đó, chúng tôi chia ra hai loại gồm phụ cấp cố định (có thể xác định được trước) và không xác định được trước, phụ thuộc vào kết quả sản xuất kinh doanh, tình hình làm ăn của DN và năng suất công việc của NLĐ. Hiện chúng tôi đang khẩn trương hoàn thiện để ban hành thông tư hướng dẫn cách tính tiền đóng BHXH theo quy định mới, trong đó có liệt kê rất chi tiết từng khoản một. Tuy nhiên cũng có những khoản phụ cấp lương chúng tôi không đưa vào làm căn cứ đóng BHXH như tiền thưởng, tiền ăn giữa ca, hỗ trợ đi lại, điện thoại, nhà ở, nuôi con nhỏ… của NLĐ.

PV: Tại sao chúng ta lại thực hiện chính sách tăng mức đóng BHXH này, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Phạm Minh Huân: BHXH, BHYT và BH thất nghiệp là chính sách rất nhân văn để đảm bảo mạng lưới an sinh xã hội chắc chắn cho mỗi người dân. Bảo hiểm là câu chuyện của 10, 20 năm sau. Người sử dụng lao động không chỉ phải chăm lo tiền lương, thu nhập tiền thưởng cho NLĐ mà còn phải đảm bảo cho cuộc sống tương lai của NLĐ. Thực chất của việc tăng mức đóng BHXH cao lên là để NLĐ khi nghỉ hưu có mức lương hưu cao hơn hiện nay.

PV: Tuy nhiên cũng có nhiều người hiện đang băn khoăn do mức đóng BHXH cho NLĐ tăng lên sẽ buộc DN phải cắt giảm các khoản phụ cấp hoặc cấu từ khoản nọ sang khoản kia, đặc biệt là sẽ làm gia tăng thêm tình trạng DN trốn đóng, nợ BHXH của NLĐ và cơ quan bảo hiểm… hơn nhiều hiện nay. Vậy làm cách nào ngăn chặn?

Thứ trưởng Phạm Minh Huân: Luật BHXH mới đã bổ sung thêm chức năng thanh tra về BHXH cho cơ quan bảo hiểm, như vậy bên cạnh lực lượng thanh tra chuyên ngành của Bộ LĐ-TB&XH thì từ 01/01/2016 sẽ có thêm lực lượng thanh tra BHXH. Bộ LĐ-TB&XH đã trình Chính phủ về chức năng thanh tra của BHXH. Trong năm 2015, BHXH Việt Nam đã phối hợp với Thanh tra Chính phủ đào tạo 500 thanh tra chuyên ngành. Vì vậy từ năm 2016 trở đi, cơ quan BHXH sẽ có nhiều công cụ để rà soát, xử phạt nghiêm những DN vi phạm. Thêm điểm mới nữa là từ ngày 01/7/2016 Bộ luật Hình sự (sửa đổi) sẽ có hiệu lực, trong đó bổ sung tội danh trốn đóng BHXH sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Vì vậy, chúng tôi tin rằng đây sẽ là những giải pháp để hạn chế và ngăn chặn tình trạng trốn đóng, nợ BHXH như thời gian qua.

PV: Đành rằng cơ quan chức năng sẽ áp dụng nhiều giải pháp để ngăn chặn DN lách luật, trốn đóng các khoản phụ cấp lương cho NLĐ hoặc nợ BHXH nhưng trên thực tế, hiện nay nhiều DN cũng kêu đang rất khó khăn lại phải đội thêm chi phí…?

Thứ trưởng Phạm Minh Huân: Trong thời gian qua, chúng tôi cũng nhận được nhiều thông tin phản hồi từ phía DN kêu khó khăn về chi phí do các DN đang phải thực hiện lộ trình tăng lương tối thiểu vùng theo quy định của Chính phủ. Bây giờ có thêm chi phí BHXH, nếu trong trường hợp có nhiều DN kiến nghị khó khăn thì có thể giãn lộ trình thêm chút nữa. Theo chủ trương và lộ trình đến năm 2018, DN và NLĐ sẽ đóng BHXH dựa trên tổng thu nhập, Bộ LĐ-TB&XH sẽ lắng nghe thêm từ DN. Nếu còn khó khăn thì phải tính toán tiếp. Hiện Bộ LĐ-TB&XH cũng đang tập trung hoàn thiện các chính sách và văn bản hướng dẫn về trả lương tối thiểu vùng. Bộ đã có công văn nhắc nhở các DN phải xây dựng phương án điều chỉnh lương tối thiểu vùng theo đúng quy định và không được cắt các khoản phụ cấp của LĐ-TB&XH để chuyển sang. Dựa trên hệ thống thang bảng lương do các DN báo cáo, các địa phương tính toán để làm căn cứ đóng BHXH.

Để hạn chế những tác động xấu, DN cần phải xem xét lại các chi phí, lập phương án khi tăng lương, tăng BHXH. Theo tôi, điều quan trọng nhất là DN cần phải tiết kiệm các chi phí để tăng lương và đảm bảo quyền lợi lâu dài cho NLĐ bởi NLĐ chính là nguồn lực quan trọng để tạo ra doanh thu, lợi nhuận cho DN. Cơ quan BHXH cũng cần đổi mới cách làm việc, đơn giản thủ tục hành chính lẫn thái độ phục vụ để tạo thuận tiện cho cả người dân và DN.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!