Trong những năm gần đây, các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT đang gia tăng với tính chất ngày càng phức tạp, gây thiệt hại đến quỹ BHXH, BHYT; ảnh hưởng đến an toàn xã hội; và đặc biệt ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền được đảm bảo an sinh xã hội của NLĐ. Theo khảo sát của nhóm nghiên cứu, số nợ BHXH, BHYT tăng nhanh qua từng năm và tính đến 31/8/2014, tổng số nợ là trên 11,5 nghìn tỷ đồng. Tình trạng trốn đóng BHXH, BHYT xẩy ra ở hầu hết các địa phương, và hiện còn khoảng 5 triệu lao động/16 triệu lao động chưa được tham gia BHXH.

Nguyên nhân của tình trạng trên là do chế tài xử phạt hành vi trốn đóng BHXH, BHYT chưa đủ mạnh; hoạt động kiểm tra của Ngành chỉ phát hiện, kiến nghị xử lý, và mặt khác, công tác phối hợp với Thanh tra Ngành LĐ-TB&XH còn gặp nhiều khó khăn; công tác khởi kiện DN nợ đọng BHXH, BHYT của cơ quan BHXH chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Đây chính là những lý do cấp thiết để nhóm nghiên cứu thực hiện đề tài này, nhằm góp phần thúc đẩy việc thực hiện chính sách BHXH cho mọi NLĐ, BHYT cho toàn dân; đảm bảo an sinh xã hội của đất nước.

Báo cáo tóm tắt đề tài nghiên cứu, Trưởng Ban Pháp chế Phan Văn Mến, Chủ nhiệm đề tài cho biết, nghiên cứu cơ sở lý luận- pháp lý, sự cần thiết phải bổ sung một số tội danh trong lĩnh vực BHXH, BHYT vào Bộ Luật Hình sự sửa đổi; đánh giá thực trạng các nhóm hành vi vi phạm và xử lý các vi phạm; đồng thời kiến nghị, đề xuất bổ sung một số tội danh trong lĩnh vực BHXH, BHYT vào Bộ Luật Hình sự sửa đổi là những mục tiêu hướng tới của nhóm thực hiện đề tài.

Theo đó, nhóm nghiên cứu xác định đối tượng là các nhóm hành vi vi phạm pháp luật BHXH, BHYT cần thiết phải bảo vệ bằng pháp luật hình sự; và tập trung nghiên cứu các nhóm hành vi vi phạm từ năm 2007 đến nay;... Nhận thức rõ tính chất nguy hiểm của các hành vi vi phạm trong lĩnh vực BHXH, BHYT; những bất cập của hệ thống pháp luật trong việc xử lý các hành vi vi phạm thông qua quá trình nghiên cứu thực trạng tình hình vi phạm về BHXH, BHYT cũng như kinh nghiệm của các quốc gia, nhóm nghiên cứu đã đề xuất, kiến nghị bổ sung, sửa đổi một số quy định của Luật BHXH sửa  đổi và các Nghị định xử phạt vi phạm hành chính như: đề nghị nâng mức phạt về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH, BHYT; điều chỉnh tăng mức lãi suất tính lãi chậm nộp; đặc biệt đề xuất bổ sung và dự thảo cấu thành của 2 tội danh trong lĩnh vực BHXH, BHYT vào Bộ Luật Hình sự sửa đổi: Tội trốn đóng BHXH, BHYT cho NLĐ; Tội chiếm dụng tiền của NLĐ đã đóng BHXH, BHYT.

Tại buổi nghiệm thu, đã có 15 ý kiến của các thành viên Hội đồng nghiệm thu nhận xét và góp ý cho nhóm thực hiện đề tài. Nhìn chung, các thành viên Hội đồng đều đánh giá cao kết quả làm việc của nhóm nghiên cứu đề tài, và thống nhất đề tài có cơ sở lý luận tốt, hệ thống số liệu cụ thể, đa dạng, bám sát thực tế, mang tính thực tiễn cao; và đề nghị nhóm nghiên cứu tiếp tục hoàn thiện đề tài trên cơ sở các ý kiến góp ý, nhận xét của Hội đồng. Kết quả, 100% các thành viên Hội đồng nghiệm thu đều thống nhất đánh giá đề tài nghiên cứu, đề xuất bổ sung một số tội danh trong lĩnh vực BHXH, BHYT vào Bộ luật Hình sự sửa đổi đạt loại xuất sắc.

Phát biểu kết luận buổi nghiệm thu đề tài, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Đỗ Văn Sinh, Chủ tịch Hội đồng nghiệm thu khẳng định, với kết quả nghiên cứu mang tính thực tiễn cao, đặc biệt việc bổ sung hai tội danh trên vào Bộ Luật Hình sự sửa đổi, sẽ tạo ra một hành lang pháp lý đồng bộ, tạo hiệu ứng tích cực trong việc nâng cao tỷ lệ tuân thủ pháp luật BHXH, BHYT nói riêng và tuân thủ pháp luật nói chung ở Việt Nam và bao hàm cả tính nhân văn khi ngày càng đảm bảo tốt hơn các quyền lợi cơ bản về an sinh xã hội cho mọi người dân, NLĐ./.