Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) hiện hành đã được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 20-11-2014 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2016. Quy định về BHXH một lần, tại Điều 60 của luật này nêu rõ: Người lao động quy định tại Khoản 1 Điều 2 của luật này mà có yêu cầu thì được hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây: Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định... mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH hoặc... chưa đủ 15 năm đóng BHXH và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện; Ra nước ngoài để định cư; Người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng như ung thư, bại liệt, xơ gan cổ chướng, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và những bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế;...

Và sau hơn 4 năm áp dụng vào thực tiễn cuộc sống, quy định nêu trên đã bộc lộ bất cập, làm cho chính sách trụ cột trong hệ thống chính sách an sinh xã hội giảm tác dụng; thậm chí tạo kẽ hở cho kẻ xấu trục lợi. Đó là việc trước tình hình dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp, đã có một bộ phận người lao động lựa chọn hưởng BHXH một lần. Một phần lớn nguyên nhân dẫn đến thực trạng này là do, một số lao động gặp khó khăn khi tìm lại việc làm trong thời điểm dịch Covid-19 và họ mong muốn có một khoản chi tiêu trước mắt để trang trải cuộc sống. Đồng thời, lợi dụng tình hình công nhân mất việc làm, nhiều đối tượng thu gom, mua bán sổ BHXH nhằm trục lợi của công nhân. Mới đây, một số đối tượng đã lập trang facebook mạo danh cơ quan “BHXH tỉnh Bình Dương để rao mua bán”.

Cụ thể, ngày 13-4, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng  công nghệ cao phối hợp với Công an tỉnh Bình Dương triệu tập 2 nghi phạm mạo danh cơ quan BHXH tỉnh Bình Dương thu mua sổ BHXH của người lao động, có dấu hiệu để trục lợi. 2 người bị triệu tập là Ngô Thị Thúy Kiều và chồng là Lê Quốc Việt (cùng 30 tuổi, quê ở Bình Định). Theo cơ quan công an, Kiều và Việt đã lập tài khoản facebook giả danh mang tên “BHXH Bình Dương”, “Thu mua sổ bảo hiểm giá cao”, “Tư vấn BHXH”... công bố thu mua nhiều sổ bảo hiểm của công nhân, người lao động. Thông qua số điện thoại đăng tải trên tài khoản facebook này, khi công nhân, người lao động kẹt tiền hoặc ngại đến cơ quan bảo hiểm để làm thủ tục và nhận tiền thì liên hệ để bán sổ BHXH.

Một trong những nguyên dân dẫn đến kẽ hở để các đối tượng lợi dụng rồi trục lợi từ sổ BHXH của người lao động là thủ tục nhận BHXH một lần quá đơn giản. Chỉ cần có sổ BHXH và tờ giấy ủy quyền của người chủ cuốn sổ là việc mua bán sổ BHXH sẽ được hoàn tất. Chính vì kẽ hở này mà BHXH Việt Nam vừa có công văn gửi Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, với nội dung: BHXH Việt Nam đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thống nhất cho phép cơ quan BHXH các cấp tạm thời không nhận hồ sơ của người lao động ủy quyền cho người khác nộp hồ sơ và nhận hộ tiền hưởng trợ cấp BHXH một lần, trừ trường hợp người lao động bị ốm đau, tai nạn... để tránh lạm dụng và việc mua bán lừa đảo đang diễn ra.

Tuy nhiên, đề xuất nêu trên chỉ là giải pháp tình thế, để bịt kẽ hở này thì cần giải quyết đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết là cần quy định rõ quy trình, thủ tục nhận BHXH một lần, tránh tạo kẽ hở để kẻ xấu trục lợi. Tiếp đó là các cơ quan chức năng cần tạo thuận lợi để người lao động sớm hưởng trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp học nghề và chế độ hỗ trợ từ gói an sinh của Chính phủ...

Hồ Ngọc