World Bank: Lao động Việt Nam lý thuyết giỏi nhưng thiếu kỹ năng mềm

04/12/2014 09:42 AM


Lao động Việt Nam cần trang bị các kỹ năng nhận thức, hành vi và kỹ thuật để đáp ứng nhu cầu đang thay đổi của người sử dụng lao động trước thềm hội nhập.

Trong Báo cáo Phát triển Việt Nam 2014, Ngân hàng Thế giới (WB) nhấn mạnh, bản chất công việc trong một nền kinh tế thị trường hiện đại sẽ thay đổi và trở nên phức tạp hơn. Hiện nay, người sử dụng lao động Việt Nam đang tìm kiếm một tập hợp các kỹ năng nhận thức, hành vi và kỹ thuật chất lượng cao. Theo đánh giá của bà Victoria Kwakwa, Giám đốc Quốc gia WB, tỷ lệ lao động Việt Nam có kỹ năng đọc, viết và tính toán cao hơn so với các nước khác, kể cả các nước giàu có hơn Việt Nam. Tuy nhiên, một lực lượng lao động có kỹ năng cao mới sẽ là chìa khóa thành công trong chuyển đổi kinh tế. Với phần lớn lực lượng lao động có khả năng đọc và viết, thách thức hiện nay của Việt Nam là làm thế nào có thể biến các sinh viên tốt nghiệp từ những người giỏi học theo sách trở thành những người có tư duy phản biện và biết cách giải quyết vấn đề, những người được trang bị đầy đủ để lĩnh hội các kỹ năng kỹ thuật từ các trường đại học, trường dạy nghề và trong suốt quãng đời làm việc của mình.Bởi lẽ, theo luận giải của WB, tiến trình hiện đại hóa nền kinh tế sẽ dẫn tới sự dịch chuyển của cầu đối với lao động, chuyển từ các công việc chủ yếu là thủ công và đơn giản ngày nay sang các công việc phi thủ công và đòi hỏi nhiều kỹ năng hơn; chuyển từ các công việc chủ yếu là các thao tác, nhiệm vụ thường quy sang các nhiệm vụ không thường quy. Và những công việc mới đó luôn đòi hỏi những kỹ năng mới. "Những công việc mới này hiện đã có mặt trên thị trường lao động, tuy nhiên người sử dụng lao động ở Việt Nam vẫn đang vất vả tìm kiếm những người lao động phù hợp với mình" - ông Christian Bodewig, Chuyên gia WB nhìn nhận - "Do đó, việc trang bị cho người lao động những kỹ năng cần thiết sẽ là một phần quan trọng trong những nỗ lực của Việt Nam để gia tăng tốc độ tăng trưởng kinh tế và tiếp tục tiến trình hiện đại hóa nền kinh tế trong thập kỷ tới và xa hơn nữa. Thêm vào đó, định hướng lại hệ thống giáo dục để tập trung hơn vào các kỹ năng này sẽ giúp người lao động Việt Nam sẵn sàng cho tương lai vì những kỹ năng rất quan trọng đối với hầu hết các ngành".Báo cáo Phát triển Việt Nam 2014 cũng nhận định, giáo dục đã đóng một vai trò quan trọng trong câu chuyện thành công về phát triển của Việt Nam trong vòng 20 năm qua. Tuy nhiên, nền giáo dục Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức lớn hơn về việc đào tạo các kỹ năng tiên tiến theo yêu cầu sẽ ngày càng gia tăng trong thời gian tới. Việt Nam cần tập trung vào việc nâng cao năng suất của lực lượng lao động nhằm đáp ứng những yêu cầu mới trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường theo hướng công nghiệp và hiện đại.

Hết thời lợi thế nhân công giá rẻ

Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết, theo đánh giá xếp hạng của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) yếu tố sáng tạo của Việt Nam xếp hạng 87 và khả năng áp dụng công nghệ đứng hàng thứ 99. Như vậy, từ kết quả đánh giá của WEF giúp thấy rõ những điểm yếu mà Việt Nam cần phải khắc phục nếu muốn thu hút nhiều nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, bên cạnh những yếu điểm mang tính "kinh điển” , vấn đề mới đặt ra đòi hỏi Việt Nam cần có sự thay đổi lớn về nguồn nhân lực. Mặc dù khả năng sáng tạo và áp dụng công nghệ của Việt Nam không cao nhưng các nhà đầu tư vẫn tìm đến để tận dụng lợi thế công nhân giá rẻ. Theo tính toán doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, với mức lương công nhân khoảng 3 - 4 triệu đồng/tháng doanh nghiệp sẽ giảm khoảng 10% chi phí sản xuất. Chính vì nhờ nhân công giá rẻ mà Việt Nam trở thành "giỏ” chứa một lượng lớn doanh nghiệp các nước đầu tư vào những lĩnh vực sản xuất thâm dụng lao động, như dệt may, da giày, túi xách… Đây được xem là những ngành thâm dụng lao động bậc nhất.Một vài năm trở lại đây, xu hướng đầu tư có phần đổi chiều khi công nghiệp hiện đại đang trở thành ngành thời thượng được chú ý. Hiện nay Việt Nam đã và đang thu hút đầu tư các nhà đầu tư sản xuất hàng hóa công nghệ tiên tiến và giá trị cạnh tranh cao. Những thương hiệu tên tuổi như Intel, Samsung, Nokia… có kế hoạch triển khai phát triển đầu tư tại Việt Nam cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Hơn nữa, Hiệp định kinh tế Asean có hiệu lực vào năm 2015 tạo điều kiện cho lao động di chuyển tự do hơn, khi đó lao động giá rẻ Việt Nam không còn lợi thế trên sân nhà. Trường hợp, Việt Nam tiếp tục thu hút các nhà đầu tư nước ngoài bằng nhân công giá rẻ thì chắc chắn sẽ có sự chuyển dịch đầu tư sang các nước Campuchia, Myanmar…Rõ ràng, hội nhập kinh tế càng sâu, sân chơi càng rộng thì khả năng cạnh tranh càng quyết liệt. Vì vậy, nâng cao năng lực cạnh tranh đã trở thành  yêu cầu cấp thiết hơn bao giờ hết đối với nền kinh tế. Trong khi đó, Việt Nam đang ở ngã ba đường vì nguồn lực truyền thống từ nhân công giá rẻ giúp phát triển kinh tế trong quá khứ đang dần xóa bỏ. Vấn đề cấp thiết hiện nay đòi hỏi chúng ta phải có sự thay đổi lớn về chất lượng lao động. Tức là, chuyển đổi đội ngũ lao động giản đơn, tay nghề thấp sang lao động có trình độ kỹ thuật cao nhằm đáp ứng nhu cầu của các ngành nghề hiện đại.

Theo VN Economy, ĐCSVN