Thu và chi BHXH rất cần sự tự nguyện và tự giác

Mình cùng nhau ra… tòa

Nợ BHXH gần đây đã trở thành báo động đỏ. Lớn nợ lớn, bé nợ bé, thành phố to nợ nhiều và thành phố nhỏ nợ ít đang là một bức tranh toàn cảnh. Đốc thúc, truy thu, thậm chí dọa phạt cũng không được nên nhiều nơi bảo hiểm đã đưa con nợ của mình ra tòa. Cái sự ra tòa ít thấy này gần đây nhất phải kể đến là Tp. Hồ Chí Minh, Hà Nội và Tp. Huế.

Theo báo cáo của BHXH Tp.HCM, trong năm 2013, đơn vị đã nộp đơn khởi kiện 1.228 doanh nghiệp nợ hơn 334 tỷ đồng tiền BHXH, tăng gấp đôi số vụ kiện so với năm 2012 và chiếm khoảng 2/3 tổng số vụ khởi kiện của cả nước. Tổng số tiền thu hồi sau vụ "lao tâm khổ tứ” với tòa này, rút cục cũng chỉ thu được hơn 84 tỷ đồng (chiếm 25,2% tổng nợ). Theo ông Cao Văn Sang- Giám đốc BHXH Tp.HCM, sở dĩ có tỉ lệ nợ đọng BHXH cao trong các đơn vị, doanh nghiệp (DN) trên địa bàn là do thời gian qua hoạt động sản xuất kinh doanh của các DN gặp khó khăn. Phần lớn số thu của BHXH là từ khối DN (trên 50.000 DN tham gia BHXH), cho nên hoạt động của DN gặp khó khăn đã ảnh hưởng rất lớn đến số thu.

Mặt khác, cũng có nợ "ảo” do có DN không còn tồn tại nhưng chưa thể đưa ra khỏi danh sách nợ vì chưa xác minh được tình trạng của DN. Cũng theo ông Cao Văn Sang, vẫn có một số DN dù ăn nên làm ra song vẫn cố tình chây ỳ, không nộp BHXH theo quy định, gây thiệt thòi cho quyền lợi NLĐ khi xảy ra ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp... Đặc biệt, nhiều trường hợp do DN không chốt sổ BHXH nên NLĐ không được hưởng các chế độ trợ cấp thất nghiệp khi nghỉ việc.

Ngang ngửa với Tp.Hồ Chí Minh thì Hà Nội cũng được coi là địa phương có nợ đọng BHXH cao nhất nước. Bà Huỳnh Thị Mai Phương- Phó Giám đốc BHXH Hà Nội cho hay DN nợ trên địa bàn TP ngày càng tăng, năm sau cao hơn năm trước cả về số đơn vị, số lao động và số tiền. Nếu như năm 2010, số nợ BHXH ở Hà Nội là 555 tỉ đồng, thì đến năm 2012, số nợ là 1.803 tỉ đồng. Sang những tháng đầu năm 2013, số nợ đã hơn 1.878 tỉ đồng. Đáng chú ý, các đơn vị nợ với số tiền lớn lên tới hàng chục tỉ đồng, kéo dài nhiều năm.

Bà Nguyễn Thị Thanh Bình- Phó Giám đốc BHXH huyệnTừ Liêm (Hà Nội), cho biết đã khởi kiện rất nhiều DN. Trong đó có đến 7 bản án có hiệu lực nhưng không thể thi hành vì chủ DN trên địa bàn không còn khả năng trả nợ, thi hành án cũng không thu hồi được tiền. Điển hình nhất là Công ty CP C., khi phát hiện trong tài khoản có 4,6 tỉ đồng, cơ quan thi hành án đến "siết nợ” nhưng tài khoản đã bị ngân hàng phong tỏa bởi DN còn nợ ngân hàng hơn 100 tỉ. Theo bà Bình, để không phải trả tiền bảo hiểm, DN đã tìm đủ mọi cách để trốn tránh cơ quan chức năng. Không ít DN từ khi nộp đơn đến thời điểm tòa án xét xử đều vắng mặt, không tìm thấy giám đốc, nhân viên, không có tài sản, không có tài khoản, DN không còn tồn tại.

Với môi trường lao động nặng nhọc, nguy hiểm, BHXH không thể thiếu

Chưa có hướng tháo gỡ

Theo BHXH Việt Nam, nguyên nhân đối tượng tham gia BHXH, BHYT đạt kết quả chưa cao là do một số DN cố tình chậm đóng, nợ đọng BHXH với số lượng lớn còn phổ biến ở nhiều địa phương; số tiền nợ từ ngân sách của một số địa phương còn cao nhưng chậm được khắc phục, ảnh hưởng đến thực hiện việc thu của BHXH. Nhằm trục lợi từ quỹ BHXH nhiều đối tượng vẫn có tên trong bảng chấm công và hưởng lương nhưng đồng thời vẫn được thanh toán chế độ ốm đau và hiện tượng này đang xảy ra ở nhiều đơn vị sử dụng LĐ, đặc biệt là tại các đơn vị có sử dụng nhiều lao động nữ.

Mặt khác, hiện tượng NLĐ đang trong thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp, tìm được việc làm không báo với cơ quan chức năng, nên cùng một thời gian vừa hưởng lương tại đơn vị mới, vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp. Theo đại diện Ban thu BHXH Việt Nam, hiện nay BHXH chỉ đôn đốc, nhắc nhở và tuyên truyền đến chủ sử dụng LĐ phải có trách nhiệm đóng BHXH cho NLĐ, chứ chưa có một chế tài nào để yêu cầu, buộc chủ sử dụng LĐ phải chấp hành pháp luật LĐ, thực hiện đúng nghĩa vụ với NLĐ.

Trong khi đó, theo quy định lộ trình về cách tính lương hưu để đến khi 20 năm đóng BHXH tính bằng 45%, sau đó mỗi năm tính thêm 2% với nam, 3% với nữ để đạt tỉ lệ tối đa 75% thì nam phải đóng BHXH đủ 35 năm, nữ đóng 30 năm. Để đảm bảo lương của nhóm đối tượng này không giảm nhiều so với thu nhập khi còn đang làm việc, đảm bảo mức sống của người được nghỉ hưu tốt hơn và có điều kiện để thực hiện quy định về cách tính lương hưu của ngành BHXH, cần có quy định mức đóng BHXH để làm căn cứ tính lương hưu là thu nhập lương thực tế của NLĐ.

Tình hình nợ tiền đóng BHXH của NLĐ vẫn xảy ra hiện nay tập trung chủ yếu ở các DN ngoài nhà nước, ảnh hưởng nhiều quyền lợi khi NLĐ gặp khó khăn. Trong khi có nhiều quy định, thủ tục đã gây khó khăn trong việc mở rộng đối tượng là người nông dân tiếp cận với BHXH tự nguyện. Quỹ BHXH, nhất là quỹ hưu trí tử tuất sẽ mất cân đối trong thời gian tới… Bên cạnh đó, tránh tình trạng lợi dụng hưởng BHXH nhiều lần, cần có qui định hưởng BHXH một lần chỉ trong một số trường hợp như hết tuổi lao động, đi định cư nước ngoài. Nhất là nên bỏ quy định để lại 2% số thu BHXH tại đơn vị sử dụng lao động để chi chế độ ốm đau, thai sản.

Nhằm tăng cường các biện pháp quản lý việc thu BHXH, đảm bảo quyền lợi hợp pháp chính đáng của NLĐ, BHXH Việt Nam đã yêu cầu các đơn vị trực thuộc bám sát địa phương, kịp thời giải quyết những khó khăn, vướng mắc phát sinh từ cơ sở; xây dựng cơ chế kiểm tra giám sát đối với BHXH cấp tỉnh, huyện; quy định trách nhiệm của người đứng đầu. Ngoài ra, BHXH sẽ tăng cường thanh kiểm tra việc thực hiện Luật BHXH, Luật BHYT tại các đơn vị sử dụng LĐ. Kịp thời chấn chỉnh và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH nhất là việc lạm dụng, trục lợi để hưởng chế độ BHXH và thanh toán chi phí khám chữa bệnh BHYT cho NLĐ. Đồng thời, BHXH sẽ kiên quyết khởi kiện ra tòa và thi hành các vụ án đối với các đơn vị trây ì nợ BHXH với số tiền lớn, thời gian kéo dài.

Nguồn: daidoanket.vn