Tại hội nghị, các đại biểu tham dự hội nghị đã được thông tin một số quy định của Luật BHXH (sửa đổi), có hiệu lực thi hành từ 01/01/2016: tiền lương đóng BHXH bắt buộc, mức đóng, mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc; một số nội dung về tiền lương theo quy định của Bộ luật Lao động; xử phạt hành vi vi phạm hành chính về lao động và BHXH, chức năng thanh tra của cơ quan BHXH; tình hình cấp thẻ BHYT cho 05 nhóm đối tượng do Ngân sách Nhà nước đóng và hỗ trợ mức đóng BHYT…

Theo đó, Luật BHXH (sửa đổi) quy định tỷ lệ đóng BHXH bắt buộc năm 2016 không thay đổi. Cụ thể, người lao động đóng bằng 08% tiền lương tháng đóng BHXH (đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất); người sử dụng lao động đóng bằng 18% tiền lương tháng đóng BHXH (14% vào quỹ hưu trí, tử tuất, 01% vào quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, 03% vào quỹ ốm đau, thai sản). Tổng tỷ lệ đóng là 26% tiền lương tháng đóng BHXH.

Về tiền lương tháng đóng BHXH, đối với người lao động thuộc đối tượng hưởng lương theo thang lương, bảng lương do Nhà nước quy định, từ 01/01/2016, những người hưởng lương theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định (công chức, viên chức nhà nước hưởng lương theo Nghị định của Chính phủ, tiền lương để tính đóng BHXH không thay đổi, vẫn đóng BHXH theo tiền lương theo ngạch, bậc, cấp bậc hàm và các khoản phụ cấp chức vụ, phụ cấp thâm niên vượt khung, phụ cấp thâm niên nghề (nếu có). Mặt khác, viên chức quản lý chuyên trách trong công ty TNHH một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu đóng BHXH theo hệ số tiền lương quy định tại Nghị định số 51 của Chính phủ quy định chế độ tiền lương, thù lao, tiền thưởng đối với thành viên Hội đồng thành viên hoặc Chủ tịch công ty, kiểm soát viên, Tổng Giám đốc hoặc Giám đốc, Phó Tổng Giám đốc hoặc Phó Giám đốc, Kế toán trưởng trong công ty TNHH một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu. Đối với người lao động đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định, từ ngày 01/01/2016 đến 31/12/2017, tính đóng BHXH theo mức lương và phụ cấp ghi trong hợp đồng lao động. Như vậy, so với quy định trước đây, tiền lương tính đóng BHXH giai đoạn 2016 - 2017 có thêm khoản phụ cấp lương.

Trước ý kiến của một số phóng viên lo ngại việc đưa một số phụ cấp lương và khoản bổ sung khác vào đóng BHXH sẽ gây áp lực với doanh nghiệp, khiến doanh nghiệp lo lắng, tăng nguy cơ trốn đóng BHXH và gánh nặng lại đổ lên vai người lao động; Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐ-TB&XH) Trần Thị Thúy Nga cho biết, Bộ đã có thông tư 47/2015/TT-BLĐTBXH ngày 16/11/2015 hướng dẫn rõ các khoản tiền lương, các khoản phụ cấp (gồm hai loại: loại xác định theo đầu vào, ghi trong hợp đồng lao động và loại không xác định từ trước mà chỉ căn cứ hiệu quả làm việc của người lao động), và các khoản bổ sung khác.

Mặt khác trong quy định cũng nêu rõ, các loại tiền thưởng, tiền sáng kiến, hỗ trợ đi lại, xăng xe, nuôi con… sẽ không được đưa vào phụ cấp hay bổ sung để tính vào BHXH.

Vụ trưởng Vụ BHXH nhấn mạnh, việc Quốc hội nâng nền tiền lương đóng BHXH nhằm mục đích để đời sống của người hưởng BHXH được nâng lên trong quá trình làm việc khi ốm đau, sinh con được hưởng chế độ cao hơn cũng như giúp người lao động sau khi nghỉ hưu.

Để giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp trong tình hình kinh tế - xã hội hiện nay nên Quốc hội đã quyết định đưa ra lộ trình 2 bước: năm 2016- 2017 tính đóng BHXH theo mức lương, phụ cấp lương và đến 2018 có thêm các khoản bổ sung khác ghi trong hợp đồng lao động.

Vụ trưởng Vụ BHXH cũng chia sẻ, thời gian qua nhiều lo ngại về việc chuẩn bị thực hiện Luật BHXH sửa đổi, thậm chí có người còn nhấn mạnh nguy cơ vỡ Quỹ BHXH. Tuy nhiên bà khẳng định, quỹ BHXH là trụ cột của hệ thống an sinh xã hội nên không bao giờ có chuyện vỡ quỹ BHXH. Nếu quỹ gặp khó khăn, Nhà nước sẽ có thay đổi chính sách để bảo đảm cho quỹ.

Trả lời câu hỏi của phóng viên về việc Luật BHXH 2014 quy định mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc trong đó có người đi lao động có thời hạn ở nước ngoài; Bà Trần Thị Thúy Nga cho biết, Luật BHXH năm 2006 đã quy định, người lao động đi làm ở nước ngoài tham gia BHXH bắt buộc nếu có tham gia BHXH. Trong Luật BHXH năm 2014, họ vẫn thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, sau khi cân nhắc, nhóm này chỉ tham gia hai chế độ hưu trí và tử tuất, vì những chế độ ngắn hạn như tai nạn lao động, BHYT, ốm đau … đều đã hưởng ở nước tới làm việc.

Bà Trần Thị Thúy Nga nêu thực tế, không phải tất cả các quốc gia Việt Nam gửi lao động đi làm việc đều có BHXH. Lao động Việt Nam ra nước ngoài tham gia BHXH bắt buộc và ngược lại, người nước ngoài vào Việt Nam cũng vậy. Đây cũng là cơ hội cho người lao động ở bất kỳ quốc gia nào cũng có cơ hội đóng BHXH để hưởng lương hưu sau này. Lao động đi làm việc ở nước ngoài đóng BHXH trên nền tiền lương với mức hai lần tiền lương cơ sở, không quá cao để gây khó khăn cho người lao động.

Trong thời gian tới, theo sự chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ LĐ-TB&XH xúc tiến ký hiệp định tương hỗ về BHXH với một số quốc gia như Đức, Hàn Quốc để tránh tình trạng đóng BHXH hai lần, đảm bảo quyền lợi cho người lao động. Phương thức đóng BHXH của nhóm đi làm việc ở nước ngoài rất linh hoạt, có thể đóng trước 3-6 tháng, đóng trực tiếp cho cơ quan BHXH, hoặc doanh nghiệp đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài.

Trả lời câu hỏi của nhiều phóng viên về việc một số doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp cổ phần phải chuyển đổi theo Nghị định 49/2013/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Bộ Luật Lao động về tiền lương chưa xây dựng thang bảng lương kịp thời mà vẫn ấp dụng mức lương cơ sở, ông Trần Đình Liệu cho biết, sau khi Nghị định ra đời, Chính phủ đã cho phép giãn lộ trình đến hết năm 2015. Như vậy đã có hơn 2 năm để tuyên truyền tới các doanh nghiệp về việc xây dựng thang bảng lương theo Nghị định 49/2013/NĐ-CP. Hai năm qua, BHXH các cấp đã tuyên truyền rất nhiều, đã làm việc và thông báo nội dung này cho doanh nghiệp.

Từ năm 2016, doanh nghiệp phải xây dựng thang bảng lương, thỏa thuận với người lao động và thỏa ước tập thể theo đúng quy định của Bộ luật Lao động. Những khoản nào được xây dựng và cơ cấu tiền lương, doanh nghiệp tự hạch toán vào giá thành sản phẩm. Khoản nào thỏa thuận với người lao động, khoản nào là phụ cấp lương, doanh nghiệp cũng phải thống nhất với người lao động. Những việc đó đều phải gửi cơ quan quản lý nhà nước về lao động ở địa phương để thống nhất quản lý. Cơ quan BHXH đóng vai trò là cơ quan thực hiện, căn cứ vào thang bảng lương mà doanh nghiệp đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước để thu BHXH.

Về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Minh Huân cho rằng, xây dựng hệ thống thang bảng lương là vấn đề nghiệp vụ đòi hỏi phải có thời gian và có những doanh nghiệp triển khai còn chậm. Như vậy, có thể từ ngày 1/1/2016 sẽ tạm thời thu trên mức cũ, trong quý I/2016 doanh nghiệp phải hoàn thành việc xây dựng hệ thống thang bảng lương.

Cũng theo Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Minh Huân, lưới an sinh hiện rất mỏng manh, gần 80% người trong độ tuổi lao động không có lưới bảo vệ, khi không còn sức lao động, không có thu nhập sẽ không bảo đảm cuộc sống. Vì vậy, Luật BHXH đặt vấn đề mở rộng đối tượng tham gia, đa dạng hóa hình thức tham gia, và có quá trình điều chính giữa đóng và hưởng. Tỷ lệ đóng toàn bộ các khoản hiện nay là 34%, khá cao so với các nước khác. Trên thực tế, doanh nghiệp đang vận dụng các chế độ phụ cấp trợ cấp, các khoản bổ sung, tới hơn 30 khoản. Điểm cân nhắc là cần tách ra khoản nào để đóng BHXH, hướng tới tăng dần mức đóng để sau này, người lao động có mức hưởng khá hơn. Đây là quá trình điều chỉnh để làm sao bảo đảm tính bền vững trong chính sách và quỹ. Trong vài ngày tới, Bộ LĐ-TB&XH sẽ ban thành Thông tư hướng dẫn quy định cụ thể việc đóng BHXH.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi nhận định từ ngày 1/1/2016, hơn 1,1 triệu lao động của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp cổ phần chưa áp dụng thang, bảng lương theo quy định của Bộ luật Lao động là chậm, lợi bất cập hại.  Ông Bùi Sỹ Lợi đề nghị, Bộ LĐ-TB&XH phải kiểm tra, giám sát và yêu cầu các doanh nghiệp này phải nhanh chóng xây dựng bảng lương để trả lương cho người lao động; Bộ LĐ-TB&XH cần hết sức lưu ý để chỉ đạo vấn đề này để đảm bảo quyền lợi cho người lao động.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi nhấn mạnh, Đảng, Quốc hội, Chính phủ luôn đặt quyền lợi của người lao động, của nhân dân lên hàng đầu. Luật BHXH (sửa đổi) là bộ Luật mang tính nhân văn, có lợi cho người lao động. Quá trình thực hiện Luật, cần phải có lộ trình, có bước đi thận trọng để đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho người lao động. Phó Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội cũng đề nghị, các cơ quan thông tấn báo chí tích cực đồng hành cùng với Quốc hội và Chính phủ trong việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT, đảm bảo an sinh lâu dài và bền vững cho người lao động và cho nhân dân./.