Tham dự phiên giải trình có đại diện các Bộ: LĐ-TB&XH, Y tế, VH-TT&DL, GD-ĐT, KH-ĐT, Xây dựng, Tài chính, KH-CN, Nội vụ, GTVT; đại diện Trung ương Hội Người cao tuổi Việt Nam, Hội Bảo trợ Người khuyết tật và trẻ em mồ côi Việt Nam và Liên hiệp Hội về người khuyết tật Việt Nam...

Chính sách pháp luật ngày càng hoàn thiện

Báo cáo giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung cho biết, đến 31/12/2018, cả nước có hơn 11,3 triệu NCT (chiếm 11,95% dân số), trong đó có: gần 2 triệu người từ 80 tuổi trở lên, khoảng 5,7 triệu NCT nữ, 7,2 triệu NCT đang sống ở khu vực nông thôn (chiếm 65%). Cả nước có khoảng 6,2 triệu NKT từ 2 tuổi trở lên (chiếm 6,5% dân số), trong đó có: 1,03 triệu người khiếm thị, 930 ngàn người khiếm thính, 1,1 triệu NKT nặng và đặc biệt nặng, 5,1 triệu NKT nhẹ.

Thời gian vừa qua, Bộ LĐ-TB&XH đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan, các tỉnh, thành phố thực hiện chính sách, pháp luật về trợ giúp xã hội đối với NCT, NKT. Bộ đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành soạn thảo, trình Quốc hội bổ sung nội dung liên quan trong các Bộ luật và 16 Luật liên quan; Chính phủ ban hành 40 Nghị định, Nghị quyết; Thủ tướng Chính phủ ban hành 26 Quyết định; Bộ LĐ-TBXH, các bộ, ngành đã ban hành 61 Thông tư, Thông tư liên tịch có liên quan về trợ giúp xã hội cho NCT, NKT. Các văn bản trên đã quy định chi tiết về chính sách trợ giúp xã hội, chăm sóc sức khỏe, chăm sóc đời sống văn hóa tinh thần đối với NCT, NKT.

Cụ thể, cả nước đã cấp giấy xác nhận khuyết tật cho trên 1,5 triệu người, làm căn cứ giải quyết trợ cấp xã hội hàng tháng; khoảng 20.000 NCT, NKT hiện đang được nuôi dưỡng, chăm sóc tại các cơ sở trợ giúp xã hội với mức chuẩn trợ cấp xã hội tối thiểu là 270.000 đồng/người/tháng. Các đối tượng thuộc diện được trợ giúp xã hội đều được cấp thẻ BHYT, khi qua đời được hỗ trợ chi phí mai táng bằng 20 lần mức chuẩn trợ cấp xã hội.

Cả nước đã hỗ trợ đào tạo nghề cho 18.000 NKT/năm. Các tổ chức Hội của NKT tiếp tục tổ chức có hiệu quả hoạt động dạy nghề và cho vay vốn giải quyết việc làm, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho NKT.

Đến nay, cả nước thành lập 418 cơ sở trợ giúp xã hội. Ngoài ra, còn có hàng trăm cơ sở tổng hợp chăm sóc, phục hồi chức năng cho NCT, NKT và các đối tượng có hoàn cảnh khó khăn, với công suất phục vụ khoảng 20.000 người.

Đến năm 2019 cả nước đã có 55 trường cao đẳng, đại học có đào tạo về công tác xã hội, hàng năm đào tạo hệ chính quy cho khoảng 4.500 chỉ tiêu cử nhân công tác xã hội, bồi dưỡng nghiệp vụ cho khoảng 10.000 cán bộ, nhân viên chăm sóc người NCT, NKT. Tổ chức hàng trăm khóa đào tạo, tập huấn ngắn hạn nâng cao năng lực cho hàng chục ngàn lượt cán bộ, nhân viên về công tác xã hội đối với NCT, NKT…

Đề xuất nâng mức trợ cấp đối với NCT, NKT

Phát biểu tại Phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh đánh giá, bên cạnh các kết quả đạt được, thực tiễn triển khai thực hiện chính sách, pháp luật về NCT và NKT vẫn còn một số khó khăn, thách thức như: Mức trợ cấp còn thấp; một số NCT và NKT chưa được tiếp cận hoặc tiếp cận chưa đầy đủ các chính sách ưu đãi của Nhà nước về y tế, giáo dục, việc làm; nguồn lực bố trí cho các chương trình, chính sách trợ giúp xã hội còn hạn chế; một số bộ, ngành, địa phương chưa quan tâm đầy đủ đến việc triển khai thực hiện chính sách trợ giúp xã hội đối với NCT và NKT; năng lực cán bộ cơ sở làm công tác trợ giúp xã hội cho NCT và NKT còn hạn chế, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả triển khai thực hiện chính sách an sinh xã hội hết sức quan trọng này… Do đó, cần tiếp tục điều chỉnh chính sách và tìm ra những giải pháp phù hợp, thích ứng với già hóa dân số và tình trạng khuyết tật ngày càng gia tăng, thực hiện các cam kết quốc tế về bảo đảm quyền của đối tượng yếu thế nói chung và NCT, NKT nói riêng.

Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi cho rằng, cần có lộ trình giảm độ tuổi NCT hưởng trợ cấp và  nâng mức trợ cấp lên. Ông Lợi cũng đặt vấn đề, hiện việc chăm sóc các đối tượng tại các trung tâm bảo trợ xã hội đang rất khó khăn, nên chăng xã hội hóa công tác chăm sóc NCT và NKT và đưa họ về gia đình, về địa phương chăm sóc thay vì tập trung tại các trung tâm.

Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung thừa nhận, thực tế triển khai các hoạt động của một số bộ, ngành, địa phương với công tác NCT còn chậm, chưa chủ động lồng ghép các hoạt động của ngành với công tác NCT. Một số nơi, cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ sở chưa nhận thức đầy đủ trách nhiệm trong thực hiện chính sách, pháp luật đối với NCT; thiếu quan tâm chỉ đạo, chưa xây dựng kế hoạch hoạt động cụ thể còn coi công tác NCT chỉ là hoạt động phong trào, nhân đạo, từ thiện; công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật chưa được thường xuyên, liên tục, nhất là ở một số địa phương miền núi, điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn.

Đời sống của NCT và NKT còn khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao so với tỷ lệ hộ nghèo chung của cả nước trong khi mức trợ cấp xã hội còn thấp, chỉ bằng khoảng 30% so với chuẩn nghèo thành thị và 40% so với chuẩn nghèo nông thôn. Bên cạnh đó, công tác chăm sóc sức khỏe, khám chữa bệnh ban đầu cho NCT, NKT còn thiếu thốn, chưa được quan tâm đúng mức. Rào cản về tiếp cận giao thông, đi lại cho NKT là một trong những vấn đề khó khắc phục, nhất là khu vực đô thị.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cũng nhất trí với quan điểm về việc nâng mức trợ cấp xã hội đối với NCT và NKT, cố gắng sớm nhất cuối năm nay sẽ báo cáo Chính phủ xem xét vấn đề này. Theo đó, cần xem xét giảm độ tuổi NCT từ 80 hiện nay xuống 75; đồng thời sớm nghiên cứu, ban hành Chương trình hành động quốc gia về NCT và Đề án NKT giai đoạn 2021-2030, trong đó bao gồm các giải pháp để ứng phó với vấn đề già hóa dân số, phát huy vai trò của NCT theo hướng tạo điều kiện để NCT còn khả năng lao động được tham gia làm việc./.